BẾN BỜ SÔNG QUÊ - Hồi KÝ P1 - Quê Nhà

Chương thứ nhất - Quê Nhà

Thế là tôi đã về đến quê nhà. Bước xuống xe lòng nôn nao khó tả. Một cảm giác bồn chồn chạy qua thân thể, tâm hồn rung động nhưng cũng không kém phần ngạc nhiên bỡ ngỡ. Cũng ngã ba này, cũng khuôn viên chợ nằm ven sông có chiếc cầu đúc bắc qua trên trục đường quốc lộ 1A. Cũng đồi Đồng Bơi sừng sững bên đường còn nguyên vẹn công sự của địch thời kỳ chống thực dân Pháp mà giờ đây thay đổi lạ lùng .

Chạy dọc ven đường dưới chân đồi, nhà cửa mọc san sát. Ngoài cơ quan thuế vụ nhà nước, có quán bán hàng nước, hàng ăn, quán sửa chữa xe đạp. Đối diện với thuế vụ bên kia đường là dãy nhà bốn gian, biển hiệu màu xanh nổi bật hàng chữ vàng trông rất đẹp mắt: Hợp Tác Xã. MAY THÀNH - MỸ HẢI TRẠCH. Sát cạnh đường vào làng bên trái, một ngôi nhà ở của ai đó xây kiểu tứ giác bề thế khang trang, có hàng hiên bao quanh, có vườn tược sum xuê bóng mát như một dinh cơ thời thượng.

Đối diện với khu nhà nói trên sát bên kia đường, là khuôn viên chợ Lý Hòa. Ngoài hai, ba dãy quán lụp xụp mái lợp bằng tranh cói, vốn dĩ xưa nay theo lối chợ quê, còn mọc thêm cửa hàng mua bán của huyện, mái ngói năm gian đỏ tươi, có hàng rào nứa bao quanh kín đáo. Chỉ đưa mắt nhìn qua cũng đủ biết cửa hàng này phục vụ đa ngành, đa hệ. Vì ngoài sân la liệt hàng nông lâm thổ sản: Mây tre đan lát, đồ gốm chum vại, tiểu sành đủ cở, huống gì ở trong nhà chắc từ cái kim, cuộn chỉ, vải sồi giấy má, thuốc men không thiếu một thứ gì.

Tôi lửng thửng bước trên đường làng về nhà. Gió thổi từ ngoài sông phả vào mặt mát rượi. Hương vị của nước mặn pha lẫn mùi rêu từ mấy đám bần bát trồng dọc bờ sông bốc lên, làm cho tôi hứng khởi, thấy ấm áp trong lòng. Tưởng như mình đang sống lại những ngày còn nhỏ, nằm trên tấm ván bơi sang bên kia cồn giữa sông, mà mò cua bắt ốc hay đập hàu tay chân lấm lết bùn đen hôi hám. Những lần vui chơi đó tuy không được nhiều lần, nhưng vô cùng ấn tượng làm cho tôi nhớ mãi không quên.

Hai năm gia đình bị bao vây quản thúc, bao sự việc oan nghiệt xẩy ra cũng là hai năm tôi như bị cô lập, bạn bè xa lánh. Tiếp đó, sáu năm liên tục xa nhà đi học, thành thử tuổi thơ của tôi cũng trôi qua lúc nào không biết.

Cách nhà chỉ độ năm sáu chục mét, nơi khoảng rộng trước nhà ông thầy Phù - bố chồng của chị tôi - đã thấy Má tôi đang còn sắp xếp gì đó ngoài hiên. Tôi vội bước nhanh về nhà, đứng ngoài đường gọi to :

- Má ơi ! Má bán trái cây cho trẻ con à ?

Má tôi nghe gọi, buông mấy quả hồng leo đỏ choét vào rổ, nheo mắt nhìn tôi một lúc, rồi mới thốt lên :

- Dũng à, về rồi con ?

- Dạ !

Tôi mới kịp trã lời như vậy thì Má tôi đã quay vào nhà gọi lớn:

- Li-a ơi ! Cậu Dũng cháu về đây này .

Valia (tên cháu Nhung) vừa dạ vừa chạy ra ôm chầm lấy tôi. Tôi cũng vội ôm cháu vào lòng, hôn đánh chụt vào hai má bầu bỉnh của cháu, rồi đến bên chổ bày hàng hỏi Má :

- Thế Má không đi chợ Hoàn Lão nữa à ?

- Không, hàng hóa bửa ni ế lắm. Thôi vào nhà nghỉ ngơi tắm rửa để ăn cơm, mạ Li-a cũng sắp về rồi đó.

Vào nhà, tôi đặt cháu xuống giường vỗ về âu yếm :

- Nào cháu ngồi xuống đây cậu lấy quà cho cháu nhé !

Mở túi ba lô tôi lôi ra một gói nhỏ đưa cho cháu :

- Đây, quà của cháu đây. Cháu xem có thích không ? Hay là cậu mở cho cháu nhé ! Cậu không mua kẹo

bánh, mà chỉ mua cho cháu bộ panh su lây để bận mùa hè cho mát. Đứng dậy cậu ướm có vừa không nào?

Đang ướm thử áo thì thấy chị tôi đi làm về, Valia reo lên :

- Mạ ơi ! Cậu Dũng mua cho con cái áo đẹp lắm .

Chị tôi bước vào mừng rỡ :

- Em về nghĩ hè rồi đấy à ? Áo đẹp không con ? Chị làm nghề thợ may em mua làm gì cho tốn tiền ?

Tôi thanh minh :

- Biết vậy, nhưng đáng bao nhiêu đâu. Thấy cửa hàng bày bán, em thấy đẹp mua cho cháu đấy mà. Đấy chị xem cháu bận rất đẹp mà lại mát nữa. Có thích không cháu ?

- Dạ th.. ích..thích !

Cháu ngoan ngoãn trã lời rồi ngồi lọt vào lòng tôi không rời một bước.

Cơm nước xong, ba má con vừa uống nước, vừa nói chuyện. Thôi thì chuyện làng chuyện xóm, chuyện làm ăn hết cả buổi trưa không sao dứt được và cũng qua những câu chuyện đó, kết hợp những gì tôi thấy ở đầu làng, ngoài chợ khi mới xuống xe, làm cho tôi vừa vui vui, vừa băn khoăn trong lòng, không biết lý giải từ đâu?

Mừng cho quê hương làng xóm làm ăn tập đoàn, tập thể, no đói có nhau không phải lo hụt bửa khi ‘biển động mùa đông, nước troong mùa hạ’,biển dã vô chừng.Chứ không hề nghĩ những chuyện đau buồn đã qua.

Má tôi bây giờ không buôn bán mà về làm kẹo bột, bán trái cây cho trẻ con trong làng. Thôi thì nào cam quýt, mía mung, chuối ổi, hồng leo,hạt dẻ, không thiếu một thứ gì, mùa nào trái ấy. Do dân tình kinh tế bấy giờ còn nghèo nàn khó khăn, quà cho trẻ con chỉ là cây nhà lá vườn, trái rừng quả núi, vì thế mà bán mua cũng đắt ra phết.

Má tôi vốn xưa nay hay lam hay làm, cho nên không chỉ bán tại nhà, mà những đêm có phim quốc doanh về chiếu là má tôi gồng gánh ra bán tại bãi chiếu xi -nê . Những đêm như vậy, chị tôi bồng Valia đi xem cũng phải đến phụ bán với má không thì trẻ con chen nhau, hỗn lắm.

Ngay lúc mới nghĩ buôn, sau cải cách vài năm, Má tôi đã đi theo một số dân làng lên khai hoang bứt chàm nhập cho H.T.X nấu dầu, ra khe Đồng Môn đập đá dăm, bán cho đơn vị giao thông làm đường. Thay vì chị tôi vào H.T.X may không ai trông cháu Valia nên má tôi mới chịu ở nhà, vừa bán hàng vừa coi nhà, trông cháu.

Tối đó trước khi đi ngủ, tôi nói với chị :

- Sớm mai em đi thăm mộ Ba chị ạ !

- Phải đó. Từ khi vào H.T. đến giờ, do theo công, theo điểm chị không đi thăm mộ Ba được . Nay có em về, chị đi luôn thể .

- Chị ạ! Lúc chiều em lên thăm Ông Bà nội thấy nhà mình, nhà Ông nội họ bán đi đâu cả mà không thấy nữa. Trên nền nhà Ông họ đã xây nhà dạy lớp vở lòng chỉ nhỉ . Dấu xưa chỉ còn lại mấy mô cổng hai nhà không mái che, không cánh cửa, trông xơ xác thảm hại.

-Thôi nhắc làm chi nữa em. Mà họ bán cũng phải thôi. Có làm ra mới xót xa tiếc nuối. Mà lại, làm sao hai ba gia đình ở chung trong một nhà được. Bà con, ruôt thịt cũng không được nửa là kẻ xa, người lạ. Nhà cao cửa rộng mà không có ăn thì cũng bán đi là phải . Thôi ngủ đi em, mai còn dậy đi thăm mộ sớm.

Nghe nói đi thăm mộ Valia nhanh nhẩu :

- Mai cho con đi với cậu Dũng nghe mạ !

- Ờ, hai mạ con cùng đi với cậu, bây giờ con hãy vào ngủ với mệ đi đã.

Tôi vội nói:

- Hay là Valia lên ngủ với cậu nha ?

- Em ngủ đi, cháu nó ngủ với mệ quen rồi!

Sáu năm xa quê không biết bao nhiêu lần về, rồi lại ra đi, mang trong lòng bao nhớ nhung lưu luyến. Thương mẹ, nhớ chị vất vả tần tảo sớm hôm. Chắt bóp kiệm cần lo cho con trai ăn học nên người, lo cho con gái nên bề gia thất.

Tôi nhớ mãi không quên cách đây ba năm, vào một dịp tết xuân về, tôi ngồi thui thủi một mình trông coi nhà cửa. Thay vì sau lễ vu quy Má và Ông Bà nội, cùng bà con cô bác, dẫn chị tôi sang bên nhà trai làm lễ thành hôn theo phong tục tổ chức đời sống mới. Một lễ cưới chỉ có kẹo bánh, thuốc nước trầu cau khách khứa trẽ già trai gái ngồi chung chẳng ra thứ bậc gì cả.

Sau lời tuyên bố lý do hôn lễ của vị chủ trì là cha mẹ hai bên phát biểu, đôi tân hôn hứa hẹn. Tiếp đó là đại diện chính quyền phát biểu khẳng định đôi tân hôn chính thức là vợ chồng theo luật hôn nhân quy định. Sau cùng bà con, bạn bè phát biểu chúc tụng hoặc trình bày một tiết mục văn nghệ góp phần vui vẻ. Có một khẩu hiệu treo giữa hôn trường: “Vui duyên mới không quên nhiệm vụ mới” mà ai cũng lấy đó thêm vào nội dung phát biểu của mình thêm phần ý nghĩa. Kể cả cô dâu chú rễ cũng hứa trước hôn trường như vậy.

Nghĩ mà buồn mọi lẽ cho số phận của chị tôi.

Sinh thời là con gái duy nhất của một gia đình giàu có nề nếp gia phong, như ngày xưa chuyện trăm năm cho con cái đàng hoàng trọng thể không chê vào đâu được. Cô dâu áo lĩnh quần the. Chàng rễ áo dài khăn đóng. Lễ đón dâu đến mấy chục người, pháo hồng nổ ran tràn sân đầy ngõ. Chưa kể cỗ bàn linh đình, sính lễ năm bảy người bưng, cùng với lọng tàn kéo dài một đỗi đường trang nghiêm trọng thể.

Nhưng bây giờ, hoàn cảnh xã hội thay đổi thì mình cũng phải đổi theo. Chỉ buồn một lẽ giá như Ba tôi còn sống thì trọn vẹn biết nhường nào. Đằng này một mình má tôi nuôi con khôn lớn, lại một mình dắt con lập nghiêp lập thân. Cũng may thay anh Phước (anh rễ) là cán bộ làm ngành trắc đac bản đồ, nay Nà Sản mai Hà Cối, Quảng Ninh, Tây Bắc năm này qua năm khác ít khi về nhà nên được phép tá túc tại ngoại cậy nhờ nhà gái, nên chưa có cảnh mẹ con phải phân ly, chị em cách biệt như cảnh “Lỡ Bước Sang Ngang” mà nhà thơ Nguyễn Bính đã viết:” ...Vườn dâu em đốn mẹ già em trông...”

Ấy thế mà hôm đưa chị qua nhà trai làm lễ thành hôn, không biết vì sao hai mắt tôi cay cay lệ ứa, khóc chẳng nên lời. Thì ra tôi là một thằng con trai nhạy cảm yếu đuối, không cầm lòng được, như là con gái.